Na hard werken door heel veel mensen start aanstaande zaterdag de landelijke introductie van CoronaMelder. Dat heeft geen zin als men zich niet ook zonder klachten kan laten testen, lees ik op veel plekken. Volgens mij ligt dat wat genuanceerder.

Testen, opsporen en quarantaine

Om dat uit te kunnen leggen eerst iets over het bestrijden van een infectieziekte. De kern daarvan is eigenlijk eenvoudig. Als iemand een besmettelijke ziekte blijkt te hebben zorg je dat deze geen anderen kan besmetten (door quarantaine en dus geen contact met anderen) en spoort de mensen op die mogelijk door contact ook besmet zijn geraakt. Zodat ook zij (door quarantaine) niet onverhoopt anderen besmetten. Want als je dat niet doet dan worden steeds meer mensen besmet (als 1 iemand 2 mensen besmet dan loopt het al snel uit de hand, want dan verdubbelt het aantal mensen dat besmet is elke 4 tot 5 dagen). De kern van het bestrijden van een infectieziekte is dus gedrag: mensen opsporen die (mogelijk) besmet zijn en zorgen dat ze niet onverhoopt anderen besmetten. Of het nu TBC is of het nieuwe coronavirus.

Bron- en contactopsporing

Dat heet bron- en contactopsporing en wordt gedaan door de GGD. Als iemand positief is getest op een infectieziekte start dat werk. Besmette mensen worden gesproken en geadviseerd wat te doen. De ontmoetingen die ze hadden met mensen in de besmettelijke periode worden allemaal doorgesproken. De gevonden contacten worden ingelicht en geadviseerd wat te doen. Thuisblijven is op dit moment het advies voor nauwe contacten als het gaat om het nieuwe coronavirus. Gemiddeld bleek in week 27 tot 37 van dit jaar zo’n 13% van de huisgenoten uiteindelijk ook besmet, en zo rond de 6% van de overige nauwe contacten (mensen die langer dan 15 minuten op minder dan 1,5 meter van de besmette persoon waren in de besmettelijke periode). Bron- en contactopsporing start dus met iemand die getest is en het virus blijkt te hebben en zorgt ervoor dat ketens van infectie worden doorbroken. Waarbij dus ook mensen die achteraf niet besmet blijken wel in quarantaine gaan. Omdat besmetting niet direct aantoonbaar is. Misschien komt het debat over testen na een bericht uit CoronaMelder wel door het misverstand dat besmetting direct kan worden aangetoond. Maar voor infectieziekten geldt meestal dat het even kan duren voordat een infectie aantoonbaar is.

De rol van CoronaMelder

Mensen opsporen die je ontmoet hebt en zorgen dat deze niet onverhoopt anderen besmetten, dat is dus wat de GGD doet. Maar besmette personen weten niet altijd precies wie ze allemaal ontmoet hebben, en kennen ook niet iedereen die ze ontmoet hebben. Daarom blijkt het in simulaties zinvol om de ontmoetingen die mensen zich zelf nog herinneren aan te vullen met geautomatiseerd bijgehouden ontmoetingen. CoronaMelder doet dat zonder te weten wie je ontmoette en waar dat was, door met willekeurige codes te werken die elke tien minuten ongeveer worden gewijzigd. Als iemand besmet blijkt, worden de in de besmettelijke periode uitgezonden willekeurige en verder nietszeggende codes van een centrale server opgehaald door andere appgebruikers. Zodat op hun telefoon kan worden gecontroleerd of ze die codes zijn tegengekomen. Als dat zo is dan kan een signaal worden gegeven dat ze een besmet gebleken persoon langere tijd op korte afstand hebben ontmoet.

Daarmee is CoronaMelder een aanvulling op de reguliere bron- en contactopsporing. Meer mensen worden sneller gewaarschuwd dat ze contact hebben gehad met iemand met het coronavirus. Als meer mensen voorkomen dat ze onverhoopt anderen besmetten, dan heeft dat effect op de verspreiding van het virus.

In week 40 bleek 10,5% van de mensen die zo’n bericht hadden gekregen ook werkelijk besmet. Als dat zo blijft dan werkt het dus. CoronaMelder zit dan qua opsporing van besmette personen zelfs dichter bij de besmettingskans van huisgenoten dan van overige nauwe contacten (wat ook logisch zou zijn omdat CoronaMelder waarschijnlijk preciezer kan bepalen of je echt lang en echt nabij een besmet persoon was dan een besmet persoon zich herinnert in het gesprek met de GGD).

De rol van testen zonder klachten

De Begeleidingscommissie schreef in een advies dat het verstandig is om CoronaMelder te introduceren met de mogelijkheid om je te laten testen zonder klachten. Daar geven ze twee redenen voor. De eerste is dat ook mensen zonder klachten het virus kunnen verspreiden. Door enkele dagen na het risicovolle contact al de eerste besmette personen te vinden kun je ook bij deze mensen direct de bron- en contactopsporing starten. Zo zit je het virus dichter op de hielen. De commissie adviseert ook een tweede test een aantal dagen later. Het OMT adviseerde dit dan op de zevende dag na het contact te doen. Als iemand dan nog steeds negatief test (en dat hoor je in de regel op de achtste dag na het risicovolle contact), dan zou het veilig genoeg zijn om weer contacten met anderen te hebben omdat het aantal mensen dat daarna alsnog besmet blijkt klein is. Eerder de quarantaine stoppen is risicovol. Je kunt alsnog besmet blijken. Hoe lang de vrijwillige quarantaine zou moeten zijn hangt af van het moment waarop je de notificatie krijgt. Als dat enkele dagen na het risicovolle contact is, wat meestal zo zal zijn, gaat het om minder dan die achte dagen.

De begeleidingscommissie adviseert om nog een andere reden zo'n tweede test. Mensen zouden eerder geneigd zijn om in quarantaine te blijven als er zicht is op een tweede test.

De commissie adviseert dus twee testen. Een eerste om sneller besmette personen te vinden en een tweede om quarantaine te kunnen beëindigen en om te helpen in quarantaine te blijven. De kern blijft gedrag, namelijk in quarantaine blijven. Zodat je, als je besmet blijkt, anderen niet onverhoopt ook besmet.

Conclusie

Het is vooral het gedrag van mensen na het bericht dat ze in contact met iemand zijn geweest die besmet is, dat het virus helpt indammen. Daarom heeft CoronaMelder ook zin zonder testen. Testen zonder klachten voegt daar mogelijk twee dingen aan toe. Een snelle test na het risicovolle contact spoort de eerste ook besmette personen op zodat bron- en contactopsporing sneller kan starten. Een tweede test na ongeveer een week zou mogelijk de quarantaineperiode met een paar dagen bekorten en mensen helpen in quarantaine te blijven. Maar die quarantaine, het tot ruim een week na het risicovolle contact opletten dat je niet onverhoopt anderen besmet, dat is de kern van de bestrijding.

Naschrift

Ik ga in deze blog niet in op allerlei zaken waarover debat bestaat. Niet over of het nieuwe coronavirus wel bestaat, niet over of PCR-testen dat virus wel aantonen, niet over of testen wel iets zeggen over besmettelijkheid, niet over het testbeleid en ook niet of het nieuwe coronavirus als een griepje is of niet. Reacties die daarover gaan negeer ik :-).