Afgelopen weekend schreef ik een blog en twee oproepen op LinkedIn. Dit naar aanleiding van een in de Tweede Kamer aangenomen motie dat QR-codes moeten worden geblokkeerd na een positieve test. Ik stelde de vraag: ziet iemand oplossingen die uitvoerbaar zijn en recht doen aan onder meer gegevensbescherming en informatieveiligheid? Veel reacties volgden, en er lijkt geen makkelijke oplossing te bestaan. Zo zouden in ieder geval alle reeds uitgegeven papieren bewijzen ongeldig moeten worden gemaakt, met alle gevolgen van dien voor mensen die dergelijke bewijzen hebben aangevraagd bij bijvoorbeeld hun huisarts of via de post.

In de blog schreef ik dat de Tweede Kamer recent een Commissie Digitale Zaken heeft ingesteld en dat deze commissie de aanleiding van die instelling als volgt omschrijft:

Digitalisering verandert onze samenleving radicaal. Nieuwe technologieën als kunstmatige intelligentie, algoritmen, Big Data, robotica, quantumcomputers, Internet of Things en de cloud hebben grote gevolgen, zeker in samenhang met elkaar. Deze ontwikkelingen gaan snel en hebben invloed op onder meer de werkgelegenheid, onze veiligheid, de democratie, onze privacy, de verhouding tussen burgers onderling, en tussen burgers en de overheid.

Eén van de reacties op mijn bericht op LinkedIn kwam van Markus Oei. Hij schreef:

Toch wel weer bijzonder. Dat er weer een technische oplossing aangepast moet worden om een gedragsprobleem aan te pakken.

Dat is wellicht precies wat de commissie Digitale Zaken bedoelde, vul ik zo maar in. De mogelijkheden van digitalisering leiden vaak tot technologie-optimisme. Maar is dat optimisme wel zo verstandig? Is het wel verstandig het redeneren te starten bij de technologie en niet bij het maatschappelijk dilemma, met alle gevolgen van dien? Gaat het niet ook over in wat voor samenleving je wilt wonen?

Soms is het goed om even afstand te nemen. Markus heeft ook gelijk, wat mij betreft. Je zou, als je even niet oplet, alleen de technologische vraag beantwoorden over het blokkeren van codes van mensen die positief getest zijn. Maar van een afstandje bekeken: het gaat hierbij om codes van mensen die eigenlijk in isolatie zouden moeten gaan. Mensen die al helemaal geen gelegenheden zouden moeten bezoeken waar een QR-code wordt gevraagd. Gaat het dus eigenlijk niet over het menselijk gedrag na positieve besmetting? Een geel boekje of ander bewijs op papier verdwijnt ook niet vanzelf als je positief getest bent. Je wordt geacht het even niet meer te gebruiken en binnen te blijven. We verwachten ook niet van een vaccinatiebewijs op papier dat het automatisch ontbrandt of wordt afgepakt na een positieve besmetting. Waarom dat dan wel automatisch verwachten van technologie?

Blijkbaar verleidt het bestaan van technologie ons om de oplossing op een vraag ook in die technologie te zoeken. Als we dat zouden doen, zo blijkt uit de reacties op mijn meedenkverzoeken, zouden we veel concessies moeten doen aan toegankelijkheid, privacy en informatieveiligheid. Heel veel mensen zouden de gevolgen hiervan ondervinden, vanwege de enkelen die ondanks dat ze positief getest zijn toch niet in isolatie gaan. Zijn die gevolgen proportioneel in termen van risicoreductie als het gaat om voorkomen van ketens van besmetting? Zouden andere maatregelen, gericht op de toename van de naleving van isolatieregels, niet evenveel of meer effect sorteren met minder nadelen?

Technologie-optimisme verleidt tot een gesprek dat al in de technologietunnel start. Dank je wel, Markus Oei, voor de blik van buiten de tunnel! Ik ben benieuwd waar de voorkeur van jullie naar toe gaat: naar brede oplossingen gericht op toename van naleving van de isolatieregels en/of toch ook naar oplossingen gericht op technologische maatregelen?